Bilgisayarlı tomografi hangi durumlarda klasik röntgenin yerini alır?

Bilgisayarlı tomografi hangi durumlarda klasik röntgenin yerini alır?

Klasik röntgen iki boyutlu bir gölge filmidir; ayrıntılar üst üste biner. Bilgisayarlı tomografi (BT) ise milimetrik kesitler alarak kemik, yumuşak doku ve damar yapısını katman katman gösterir. Travma sonrası iç kanama şüphesi, inme belirtileri, böbrek taşı tespiti ve tümör evrelemesi gibi zamana duyarlı senaryolarda BT, tanıyı dakikalar içinde kesinleştirir ve tedavi planını hızlandırır.

BT incelemesi sırasında maruz kalınan radyasyon tehlikeli midir?

Güncel cihazlar, akıllı doz modülasyonu ile gerekli dozu hastanın kilosu ve incelenen bölgeye göre otomatik ayarlar. Çoğu tarama, ortalama bir yıllık doğal arka plan radyasyonunun yarısından azını içerir. Tıbbi kazanç (erken teşhis) riskten çok daha yüksek olduğunda bilgisayarlı tomografi güvenli kabul edilir; yine de çocuklar ve hamilelerde mümkünse alternatif yöntemler tercih edilir.

BT kontrast maddesi böbreklere zarar verir mi?

İyotlu kontrast, nadiren “kontrast nefropatisi” denilen geçici böbrek fonksiyon bozukluğuna yol açabilir. Özellikle diyabet, ileri yaş veya kronik böbrek hastalığı olan kişiler risk altındadır. Çözüm basit: işlem öncesi böbrek fonksiyon testine bakılır, hasta bol su içmeye teşvik edilir ve gerektiğinde düşük doz kontrast seçilir. Bu önlemlerle bilgisayarlı tomografi sonrası böbrek hasarı çok ender görülür.

3 Tesla MR

3 Tesla MR, standart 1.5 T manyetik rezonansa göre neyi farklı yapar?

Manyetik alan gücü iki katına çıkınca sinyal-gürültü oranı artar; beyin, omurilik veya eklem gibi ayrıntılı anatomide çözünürlük belirgin biçimde yükselir. İnceleyici hekim, 1 mm’den küçük lezyonları net seçer; multipl skleroz plakları, hipofiz mikroadenomları veya menisküs yırtıkları erkenden saptanır. Dolayısıyla 3 Tesla MR, “gözden kaçan” patolojileri yakalama ihtimalini artırır.

Yüksek manyetik alan hastada ısınma veya metal çekimi riskini büyütür mü?

MR’da iyonize radyasyon yoktur; enerji radyo dalgasıdır. 3 Tesla MR cihazı RF ısısını sensörlerle izler, aşırı yükselirse otomatik durur. Metal implant çekimine gelince: FDA onaylı MR-uyumlu protezler 3 T’de de güvenlidir. Kalp pili, beyin klipsi veya eski tip koklear implant bulunan hastalar ise mutlaka ön taramadan geçmelidir; aksi hâlde MR her alan gücünde riskli olabilir.

3 T sistemlerde çekim süresi gerçekten daha mı kısa?

Evet. Güçlü manyetik alan, aynı çözünürlük için daha az sinyal ortalaması gerektirdiğinden seans süresi %20-30 kısalır. Özellikle çocuk ve klostrofobisi olan hastalar için bu avantaj kritiktir; hareketsiz kalma süresi azalır, tekrar çekim ihtiyacı düşer. Hızlı protokoller sayesinde 3 Tesla MR, zamana karşı yarışılan inme veya akut diz yaralanması vakalarında öne çıkar.

Akciğer Tomografisi

Akciğer tomografisi erken akciğer kanseri taramasında neden altın standart oldu?

Düşük doz akciğer tomografisi (LDCT) 4 mm’lik nodülleri bile ayırt ederek sigara öyküsü olan bireylerde kanseri evre 0-I aşamasında yakalar. Erken saptanan lezyonlar cerrahiyle tam kür imkânı sunar; randomize çalışmalar, yıllık LDCT taramasının akciğer kanserine bağlı ölümü %20’ye varan oranda azalttığını kanıtlar.

COVID-19 sonrası akciğer tomografisi ile hangi bulgular izlenir?

İyileşen hastalarda yaygın buzlu cam opasiteleri, fibrotik çizgiler veya hava tuzağı alanları kalabilir. Üç ay arayla çekilen akciğer tomografisi, bu izlerin gerileyip gerilemediğini gösterir; kalıcı fibroz riskini erken işaret eder. Bu bilgi, pulmonologun solunum rehabilitasyonu ve antifibrotik tedavi gereksinimini planlamasına yardımcı olur.

Tomografi sırasında verilen radyasyon, tarama programını engeller mi?

Düşük doz protokolünde bir akciğer tomografisi seansı yaklaşık 1.5 mSv civarındadır; bu, yıllık doğal radyasyonun yarısına denk gelir. Yüksek risk grubunda her yıl yapılan taramanın faydası riskten kat kat fazladır. Radyasyon kaygısı varsa sigara bırakmak, 15 yılda akciğer kanseri riskini dramatik biçimde düşürerek tarama ihtiyacını da azaltır.